Proeftentamen scheikunde 4 ( = lipiden).

CT-2. Amsterdam.

December 2004.

Zie voor de vetzuurpercentages in verschillende oliën en vetten de tabel die in de klas is uitgereikt.

Opgave 1:

Gegeven:

De nevenstaande ester wordt o.a. aangetroffen

in appels.

Gevraagd:

a: Welke stoffen uit het hieronder weergegeven groepje van vijf verbindingen zijn in staat om deze ester te vormen ?

Je hoeft geen reaktievergelijking of namen te geven.

b: Welke van de onderstaande stoffen zijn vetzuren en welke zijn alkoholen ?

Opgave 2:

Gegeven:

De volgende ester wordt o.a. aangetroffen in peren.

Teken de struktuurformule van de twee stoffen waaruit deze ester is gevormd. Je hoeft geen namen te geven.

Opgave 3:

Gegeven:

Alle oliën en vetten zijn esters ontstaan uit glycerol en drie vetzuren. Hieronder staan een molekuul glycerol en drie willekeurige vetzuren weergegeven.

Gevraagd:

Teken het molekuul dat uit deze reaktie ontstaat. Je hoeft geen complete reaktievergelijking te geven.

Opgave 4:

Gegeven: o = oliezuur, p = palmitinezuur, l = linolzuur,

s = stearinezuur, a = arachidinezuur

Een bepaald soort vet of olie bevat op elke 15 molekulen:

2 molekulen pso, 3 molekulen ool, 5 molekulen lol,

2 molekulen poa, 3 molekulen llo.

Vraag a: Bereken het percentage van elk van de vetzuren op het totaal aantal

vetzuren.

Vraag b: Lees uit de bijgevoegde tabel af welk vet of olie dit zou kunnen zijn.

Vraag c: Bereken de verhouding van het aantal onverzadigde vetzuren en het

aantal verzadigde vetzuren.

Vraag d: Lees uit de bijgevoegde tabel af hoe de verhouding onverzadigd-

verzadigd is bij het vet of olie dat door jou gevonden is en kijk of het

resultaat overeenstemt met het antwoord van vraag c.

Opgave 5:

Het ontleden van een vetmolekuul onder invloed van water noemt men hydrolyse. Zie de reaktievergelijking hieronder.

Vraag a: Geef de struktuurformules van de drie vetzuren die bij deze reaktie

ontstaan.

Vraag b; Zijn dit verzadigde, enkelvoudig onverzadigde of meervoudig

onverzadigde vetzuren ?

Opgave 6:

Gegeven:

Het onderstaande vetmolekuul is ongetwijfeld een olie, gezien de aanwezigheid van onverzadigde vetzuren in het molekuul. Men kan dit molekuul echter harden. Men laat het oliemolekuul dan reageren met waterstofgas, H . Daardoor verdwijnen de dubbele bindingen tussen de C-atomen 2

En ontstaat er een vast vet.

Gevraagd:

Geef de complete (!) struktuurformule van het vaste vet dat na het harden van dit oliemolekuul ontstaat. Je hoeft geen reaktievergelijking te geven.

Opgave 7:

Gegeven:

Hieronder staat een molekuul OSS weergegeven, waarbij de O een oliezuur voorstelt en de S een stearinezuur.

Vervolg van opgave 7:

Gevraagd:

a: Leg uit waarom het harden van vetten deze reaktie kan voorkomen.

b: Noem twee veranderingen in bv. frituurvet waaraan te zien is dat deze

polymerisatie heeft plaatsgevonden.

Opgave 8:

Gegeven:

Bij de afbraak van vetten door enzymen ontstaan er brokstukken in allerlei soorten en maten. Twee van die brokstukken (en water) staan hieronder weergegeven. Het lichaam maakt hier cholesterol van.