Self-, peer en co-assessment

Door Kees Stoffel                                                             Amsterdam, 27 januari 2005

 

Inleiding

 

Onvrede is een startmotor om oplossingen te gaan zoeken. Studenten die in groepjes opdrachten uit moeten voeren verdelen de opdracht en voeren individueel een stukje uit. Hierna slaan ze een nietje door de afzonderlijke stukken en leveren het als geheel in. Het beoogde leerdoel, samenwerken en interactie, wordt zo niet gerealiseerd. Hiernaast duikt ook het probleem op van de free-rider.

 

Een stukje in het blad Havanna van de HvA van 12 mei 2004 “Meelifters aangepakt” zette tot denken aan.  Het instituut voor Media en Informatie Management heeft peer assessment ingezet in de strijd tegen meeliften. Dit houdt in dat na afloop van elk project de studenten binnen de projectgroep elkaar waarderen op een aantal criteria. Het systeem dat gehanteerd werd was ontworpen door professor Dochy uit Leuven.

 

Deze werkwijze heeft nog andere voordelen.

-          studenten zullen elkaars bijdrage kritischer gaan bekijken omdat de bijdrage van anderen ook hun cijfer bepaald

-          studenten leren elkaar coachen

-          studenten leren kritisch naar hun eigen bijdrage te kijken, self-assessment

-          de docent hoeft niet van concept tot concept steeds kritische opmerkingen te plaatsen en dat bespaart hem tijd

 

Op 4 november 2004 hield Dominique Sluijsmans voor de kenniskring van de EFA een lezing onder de titel “Peer assessment is leren van elkaar”. In deze lezing betoogde zij dat peer assessment vooral gezien moet worden als een methode om studenten kritischer op zichzelf en hun leerproces te laten reflecteren. Kortom self-assessment en reflectie. Haar proefschrift uit juni 2002 “Student involvement in assessment” ondertitel “the training of peer assessment skills” gaat hier uitgebreid op in. Dit proefschrift en overige publicaties van haar hand zijn van het internet te downloaden via

www.ou.nl/otecresearch/people/dominque­_sluijsmans.htm  .

 

De onvrede, het stukje in Havanna en de lezing vormden de aanleiding om op zoek te gaan naar meer informatie over assessment, de toepassing daarvan en randvoorwaarden voor toepassing ervan.

 

 

Assessment in onderwijs

Nieuwe toetsvormen in studentgericht onderwijs en competentiegericht onderwijs

 

Redactie: Filip Dochy, Ludo Heylen en  Herman  Van de Mosselaer

Uitgeverij Lemma – Utrecht – 2003

 

“”Hier volgt een bloemlezing uit dit zeer boeiende boek dat hopelijk in een notendop het nodige inzicht verbreed.””

 

Dit boek begint met de stelling dat de traditionele toetsen niet meer aansluiten bij het moderne op competenties gerichte onderwijs.

Traditionele tests of toetsen zijn hoofdzakelijk gericht op reproductieve kennis het moderne onderwijs op competenties, kennis en vaardigheden in authentieke situaties.

 

Een overschakeling naar krachtige leeromgeving zonder dat de wijze van toetsing aangepast wordt. Zal leiden tot het verdwijnen van de meerwaarde van de innovaties in het moderne onderwijs.  Assessment wijst dus op het authentieke toetsen in nieuwe, krachtige leeromgevingen.

Peer-, self- en co-assessment zijn concrete vormen van deze nieuwe toetsvormen.

 

Het begrip assessment vindt zijn oorsprong in het Latijnse woord ‘Assidere’, wat betekent ’zitten naast iemand’.

 

Portfolio- en self-assessment zijn concrete vormen van assessment die studenten aanzetten tot een continue betrokkenheid bij het leerproces.

In tegenstelling tot het traditionele testen worden studenten hier geëvalueerd op basis van wat ze produceren en integreren, en niet op wat zij nog kunnen memoriseren of reproduceren.

 

Kenmerkend is ook de nadruk die gelegd wordt op interactie tussen beoordelaar en beoordeelde. De dialoog tussen de twee partijen staat centraal bij deze evaluatievormen ondanks het feit dat de ene partij student is en de andere docent. Deze dialoog vormt een onderdeel van het gehele beoordelingsproces en speelt dus niet alleen maar een rol bij het uiteindelijke resultaat.

 

Assessment dient niet enkel om formele beslissingen te nemen, maar dient ook zoveel mogelijk als input voor directe en gepaste feedback.

Het assessmentproces moedigt self-assessment en reflectie aan.

 

 

Assessmentvormen

 

 

Peer-assessment

 

Peer-assessment kan omschreven worden als een proces waarbij de studenten hun medestudenten evalueren, al of niet op basis van zelfgeselecteerde criteria. Bij deze procedure wordt gebruik gemaakt van beoordelingsschalen of nadere instrumenten die ontworpen zijn door derden of die ontworpen werden door de gebruikers om aan hun specifieke behoeften tegemoet te kunnen komen. Peer-assessment moedigt studenten aan om een meer actieve rol op te nemen bij het coöperatief leren, dit in tegenstelling tot het competitief leren.

 

Sommige auteurs merken op dat peer-assessment kan worden beschouwd als onderdeel van het zelfbeoordelingsproces doordat informatie wordt verschaft voor de zelfbeoordeling.

De bijdrage van andere studenten kan immers zeer bruikbaar zijn bij de informatie-input van het zelfbeoordelingsproces. De studenten hebben dan de mogelijkheid hun medestudenten te observeren doorheen het leerproces en bekomen zo meer gedetailleerde kennis van het werk van anderen dan de docent. Op deze manier kan self- en peer–assessment dan ook niet helemaal los van elkaar worden gezien.

Brown en Knight (1995) pleiten er dan ook voor dat studenten bij hun eerste beoordelingen van medestudenten gebruik maken van criteria die door de docent of supervisor beschikbaar worden gesteld.


Co-assessment (coöperatieve assessment)

 

Best, Carswell en Abott (1990) definiëren coöperatieve assessment als een leer- en onderwijsproces waarbij student en docent elkaar ontmoeten om doelstellingen en standaarden te verduidelijken. Volgens de auteurs is het hierbij niet noodzakelijk dat de student verantwoordelijk is voor de beoordeling. Vooral is belangrijk dat de student heeft meegewerkt aan het bepalen van wat moet worden beoordeeld en door wie. Bij co-assessment hebben de studenten dus samen met de docent een rol in het beoordelingsproces. Studenten hebben hier dus de gelegenheid elkaar te beoordelen, maar het eindoordeel wordt uitgesproken door de docent.

 

Self-assessment

 

Boud omschrift self-assessment als de betrokkenheid van de lerende bij het beoordelen van het eigen leren. De student formuleert zelf de doelen die bereikt moeten worden, specificeert de criteria die bepalen of de doelen al dan niet bereikt zijn en beschrijft de relevantie.

 

Meestal wordt deze vorm van beoordeling gebruikt bij de formatieve evaluatie om zo de reflectie op het eigen leerproces en de resultaten te bevorderen.

Daarnaast zorgt self-assessment voor een grotere betrokkenheid van de lerende bij het eigen leerproces. Beoordelen wordt dan niet langer gezien als iets dat hem gebeurt, maar als een proces waarin hijzelf actief betrokken is.

 

Het ultieme doel van self-assessment is het stimuleren van de reflectieve student die over een bepaalde mate van zelfsturende onafhankelijkheid beschikt en daardoor in staat is om levenslang te leren.

 

 

Vormen als self-, peer en co-assessment hebben een aantal voordelen. In de eerste plaats is er een hoge betrokkenheid van studenten: wanneer een student zelf mee de resultaten van de assessment en de ontwikkeling ervan heeft bepaald, zal hij deze eerder accepteren. De studenten vinden deze beoordeling fair (Sluijsmans e.a., 1998).

Tevens is het een leermoment voor de student door de feedback die hij krijgt en het zelf mee beoordelen. Ook versterken deze vormen van beoordelen de motivatie: de student krijgt verantwoordelijkheid, hij ondergaat niet slechts een programma.

Er zijn echter ook nadelen. De studenten van vandaag zijn vaak (nog) niet gewend om kritiek te geven op hun vrienden en voelen zich nog onervaren bij het beoordelen van anderen. Men is bang om unfair beoordeeld te worden. Dit impliceert dat bij de introductie van deze vormen van toetsing de studenten voldoende mogelijkheden moeten hebben om te leren kritisch te reflecteren, feedback te geven en met feedback op eigen kunnen om te gaan.

 

 

 

Het ontwikkelen van kwalitatief goede assessmentvormen kan niet zonder begeleiding van docenten bij het assessmentproces. Assessment wordt immers een onderdeel van het leerproces. De kwaliteit van de assessment wordt steeds medebepaald door de wijze waarop het onderwijs vorm krijgt.

Het gebruiken van nieuwe assessmentvormen binnen het onderwijs vereist een aanpassing op structureel niveau: herzien van het curriculum in functie van de nieuwe leerdoelstellingen/competenties en training van docenten in het ontwikkelen en beoordelen van leer- en assessmenttaken.

De criteria directheid en transparantie zijn relevant om te bestuderen in het kader van de consequentiële validiteit van nieuwe toetsvormen. De wijze waarop getoetst wordt, direct of via een interpretatie vanuit studentantwoorden, heeft immers een onmiddellijk effect op de aard en inhoud van het onderwijs en op het leerproces van de studenten.

 

Wanner onderwijs echt wil veranderen kunnen we het beste het toetssysteem veranderen.

Onder invloed van competentiegericht leren en sociaal constructivisme zijn vormen van leren ontstaan die worden aangeduid als samenwerkend leren, activerend leren, producerend leren, authentiek leren. Toetsing vormde bij de onderwijsvernieuwing vaak het sluitstuk. Inmiddels is het algemene besef doorgedrongen dat de wijze waarop de beoordeling plaatsvindt in grote mate bepalend is voor het leerproces; studenten studeren toetsgericht. Competentiegericht op leiden betekent daarom ook competentiegericht beoordelen. Het accent bij de beoordeling ligt niet meer op het afsluiten van studieonderdelen en bijschrijven van studiepunten, maar op inzicht in sterke en zwakke kanten en het stellen van nieuwe leerdoelen. Beoordeling krijgt hiermee een ontwikkelingsgerichte functie en is hiermee een integraal onderdeel van het leerproces geworden.

 

De student gaat een actievere rol spelen omdat hij dient aan te tonen over de benodigde competenties te beschikken. Assessment is daarmee gericht op het studenten in situaties brengen waar ze de gestelde competenties ook daadwerkelijk kunnen tonen.

 

 

 

Interessante websites

 

http://www.digitaledidactiek.nl/dd/toetsen/628

 

http://mediatheek.thinkquest.nl/~kla056/

 

http://www.edusite.nl/edusite/publicaties

 

http://www.edusite.nl/edusite/publicaties/12190